O Manufacturing Wales i Tata Steel UK, Ledwood Mechanical Engineering i RWE, Floventis i Grŵp Colegau NPTC, mae momentwm yn casglu y tu ôl i gais porthladd rhydd a fydd yn cyflymu'r broses o ddatgarboneiddio Cymru a gweithredu fel ysgogydd ar gyfer trawsnewid clwstwr diwydiannol Cymru.
Mae dros 100 o sefydliadau a gwleidyddion wedi dod at ei gilydd i gefnogi'r cais trawsnewidiol am Borthladd Rhyddid Celtaidd. Mae'r cefnogwyr yn cynnwys cewri diwydiannol byd-eang a busnesau peirianneg ac adeiladu Cymru, datblygwyr ynni gwyrdd, grwpiau datgarboneiddio a chymdeithasau masnach, prifysgolion, colegau a gwleidyddion lleol.
Ar 24 Tachwedd 2022, cyflwynodd consortiwm cyhoeddus-preifat ei gais am Borthladd Rhydd Celtaidd gyda llywodraeth Cymru a llywodraeth y DU. Yn cwmpasu 600 hectar o dir datblygu ar draws safleoedd yng Nghastell-nedd Port Talbot a Sir Benfro, mae'r cais yn nodi gweledigaeth i ddarparu llwybr cyflymach ar gyfer economi sero net Cymru. Disgwylir iddo hefyd gefnogi dros 16,000 o swyddi a chynhyrchu hyd at £5.5 biliwn o fuddsoddiad newydd.
Bydd y Porthladd Rhydd Celtaidd yn cyflymu mewnfuddsoddiad sylweddol mewn cyfleusterau gweithgynhyrchu newydd i gefnogi'r gwaith o gyflwyno gwynt alltraeth arnofiol (FLOW) yn y Môr Celtaidd, gan roi mantais fyd-eang i Gymru yn y math newydd hwn o ynni glân a dibynadwy. Bydd hefyd yn rhan annatod o lywio dyfodol gwyrddach, gyda chyfleoedd allforio a chadwyn gyflenwi cryfach yn seiliedig ar yr economi hydrogen, tanwyddau cynaliadwy, dal carbon, dur glanach a logisteg carbon isel.
Mae'r cais am Borthladd Rhydd Celtaidd yn cynnwys porthladdoedd Aberdaugleddau a Phort Talbot ac mae'n cynnwys datblygiadau ynni glân ac asedau arloesi; terfynellau tanwydd; gorsaf bŵer; peirianneg drom, ysgafn ac uwch; a'r diwydiant dur ar draws de-orllewin Cymru.
Bydd yn creu coridor buddsoddi gwyrdd, gan sicrhau ymrwymiadau hirdymor ar gyfer uwchraddio seilwaith porthladdoedd mawr, datblygu sgiliau ac arloesi. Mae'r cais wedi'i wreiddio yn yr egwyddorion gwaith teg ac yn parhau i ymgysylltu ag undebau llafur.
Mae'r cais hefyd yn bwriadu cynnig agenda sgiliau uchelgeisiol drwy raglenni sgiliau gwyrdd pwrpasol a fydd yn harneisio sgiliau, asedau diwydiannol a darparwyr addysg heddiw, ar gyfer swyddi yfory.
Mae'r Consortiwm Porthladd Rhydd Celtaidd yn cynnwys Cymdeithas Porthladdoedd Prydain (ABP), Cyngor Castell-nedd Port Talbot, Cyngor Sir Penfro a Phorthladd Aberdaugleddau. Fodd bynnag, mae ystod enfawr o sefydliadau wedi bod yn rhan o ddatblygu'r cynigion ac wedi mynegi eu cefnogaeth tuag at y cais.
